Molen Haastrechtse Molen / Poldermolen Beneden Haastrecht, Gouda

Gouda, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Haastrechtse Molen / Poldermolen Beneden Haastrecht
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Polder Beneden Haastrecht op wind- of elektrische kracht

adres
Provincialeweg West 64
2808 PC Gouda
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Haastrechtse Molen / Poldermolen Beneden Haastrecht via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00101
oude dbnr.
B972
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 00101 Haastrechtse Molen / Poldermolen Beneden Haastrecht (Gouda)
Frank Hendriks (22-1-2023)
Gerestaureerde molen in vol bedrijf met uitlaat op de Hollandse IJssel.

locatie

plaats
Gouda
plaatsaanduiding
gemeente
Gouda, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Gouda, sectie L, nr. 3
geo positie
X: 110384, Y: 446680
N: 52.00670, O: 4.73741
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Groot; wordt echter verminderd door een elektriciteitscentrale in de direkte omgeving en door beplantingen.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Provincialeweg West 64
2808 PC Gouda
molenaar
Niels Noorlander
telefoon
0182-584919 of 06-50613311
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, deels gepleisterd en gewit
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel Ø 1,35 m.; woning in de molen

versieringen

Aardige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met enige versieringen en in goud het opschrift: 'Anno' '1862'

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
40 houten en ijzeren rollen om en om; kruirad met hoge bank
vlucht
25,10 / 25,30 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 59 kammen
Bovenschijfloop 24 staven, steek 16,0cm.
Onderwiel 40 kammen
Vijzelwiel 47 kammen, steek 15,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 2,09

hoogte
van de stelling: 3,70 m.
wiekvorm
Systeem Fauël op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 561 binnen 2022 2022 binnen aanw. 25,10
Vaags ✉︎ 560 buiten 2022 2022 buiten aanw. 25,30
Bremer ✉︎ 45 buiten 1961 1961 buiten 2021 25,10
Bremer ✉︎ 46 binnen 1961 1961 binnen 2021 25,10
Pot ✉︎ 1743 buiten 1895 1895? buiten 1961 25,50
Pot ✉︎ 1744 binnen 1895 1895? binnen 1961 25,40
wiekverbeteringen

Bij het vervangen van de roeden in 1961 is deze molen voorzien van het systeem Fauël (fokwieken). Bij de grote restauratie van 2022 kreeg de molen datzelfde systeem. Hier zijn dat vaste fokken: er zijn geen remkleppen of steekborden.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Penn & Comp, F.J. ✉︎ 41 1852 1862? aanw. 05,85
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Polder Beneden Haastrecht op wind- of elektrische kracht

omwentelingen
eigendomshistorie

Het Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard is eigenaar sinds 1-01-2005

geschiedenis

Deze ronde stenen vijzelmolen bemaalt de omstreeks 310 hectare grote (opvoerhoogte 2,10 m. a 3,20 m.) polder Beneden-Haastrecht. De Haastrechtse Molen is één van de weinige bewaard gebleven poldermolens met stelling in ons land.
Voordat de huidige molen werd gebouwd werd de polder op een andere wijze bemalen: een wipmolen met scheprad, binnendijks bij de Tiendweg, maalde uit op een ongeveer 10 hectare grote boezem, die zich uitstrekte tussen de Tiendweg en de IJsseldijk. Via een sluis, de Beneden Haastrechtse sluis, loosde de boezem op de Hollandse IJssel.

Directe aanleiding voor de bouw van de nieuwe molen was de afsluiting van de Hollandse IJssel boven Gouda: deze grillige rivier werd deels gekanaliseerd en aldus konden de met een voorboezem uitgeruste polders geen gebruik meer maken van lage waterstanden in de IJssel. Voor deze polder (en nog diverse andere) betekende dat: een nieuwe, krachtige (en relatief dure) molen bouwen die het water in één keer naar boven kon brengen.
De aanbesteding vond plaats op 6 september 1861 en op 15 maart 1862, twee weken eerder dan afgesproken, was de molen maalvaardig. De aannemer kreeg hiervoor een beloning van honderd gulden. De totale aanneemsom bedroeg ƒ 16.900,--.

Deze molen verrichtte zijn taak daarna zonder noemenswaardige problemen. In 1961 vernieuwde men het wiekenkruis en bracht toen meteen fokwieken aan, wat de capaciteit van de molen verder verbeterde. Wél had men inmiddels ook een motor op de vijzel gezet, zodat ook bij te weinig wind kon worden uitgemalen.

Molenaars van deze molen:
1863 - 1865 A. Slootjes
1866 - 1877c P. Hunnik
1878 - 1884 A. van Riet
1884 - 1895c C. van der Laan
1895c- 1908c L.A. van den Berg
1908 - 1946 Gerrit Noorlander
1946 - 1983 Nicolaas "Niek" Noorlander (afkomstig van de Bachtenaar)
1983 - 2012 Jan Noorlander
2013 - heden Nicolaas "Niels" Noorlander.
Op 12-12-2012 nam Jan Noorlander na 29 jaar molenaarschap afscheid. Zijn zoon Niels zet de traditie voort. Hierbij gaat de vierde generatie verder en draait er al meer dan 100 jaar een Noorlander op deze molen.

Eind 2018 zette Niels Noordlander de molen voorlopig stil, de vijzel werkte vanaf dat moment alleen nog op de motor. Dit omdat de molen aan een zeer grote herstelbeurt toe was. Nodig bleek: compleet nieuw gevlucht en korte spruit, staartbalk en lange spruit herstellen en weer monteren, aanstorten draagbalk onder de windpeluw, metselwerk deels uithakken en opnieuw invoegen, scheur in metselwerk inboeten, stalen band om de romp, 40 balieplanken vervangen, achterwaterloop aanpassen met een extra klep en maatregelen nemen tegen de onderloopsheid hier. Ongewoon maar bijzonder aardig: nieuwe keuken met nieuwe vloer. Tenslotte een grote schilderbeurt.

29 november 2021 begon de Restauratie Werkplaats Schiedam met het verwijderen van de hekkens. 13 december streek men de Bremer-roeden (die ruim 60 jaar dienst hadden gedaan). In januari 2022 stond de stenen romp geheel 'ompakt' door een steiger die geheel winddicht was gemaakt. Dit om het metselwerk grondig aan te kunnen pakken.

Het was de bedoeling dat de molen in de zomer van 2022 weer geheel op de wind zou kunnen malen en dat lukte. Op 8 juli werden de nieuwe roeden gestoken en op 16 juli maakte de molen zijn eerste omwentelingen na ruim 4 jaar stilstand. Inmiddels is de molen geheel en al maalvaardig en heeft alweer volop voor de polder gemalen.

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt aangeduid naar de polder die hij bemaalt.

unieke eigenschap

Eén van de zeer weinige stellingpoldermolens van Nederland.

literatuur

Dick Kenbeek, 'Haastrecht 12-12-12, wisseling van de wacht', in: Molenwereld 174 (2013) 366 - 377.
Dick Kenbeek, 'Haastrecht 12-12-12, wisseling van de wacht (2)', in: Molenwereld 175 (2013) 408 - 416.

foto's

foto's