Molen Ondermolen K, Schermerhorn

Schermerhorn, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Ondermolen K
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1636
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig
bestemming

Vh. Bemalen van het waterschap de Schermer (2e trap), thans buiten bedrijf; woning

adres
Molendijk 10
1636 VK Schermerhorn
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Ondermolen K via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00126
oude dbnr.
B714
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 00126 Ondermolen K (Schermerhorn)
Willem Jans (2-9-2012)

locatie

plaats
Schermerhorn
plaatsaanduiding
gemeente
Alkmaar, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Schermer, sectie K, nr. 170
geo positie
X: 120776, Y: 513468
N: 52.60768, O: 4.88197
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molendijk 10
1636 VK Schermerhorn
molenaar
M. Faber
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geteerde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel met drie gangen.
Woning met authentieke indeling met spilkast en bedsteden (in 1996 door de toenmalige bewoner en andere Schermermolenaars gereconstrueerd).

versieringen

Zeer eenvoudige baard, geheel geteerd, zonder opschrift.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 57 houten rollen. Binnenkruirad met 16 spaken.
vlucht
24,88 / 24,76 m.
vang
Stutvang; 3 vaste stukken. Vangbalk met klos, vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 50 kammen
Bovenschijfloop 23 staven, steek 16,5 cm.
Onderbonkelaar 27 kammen
Vijzelwiel 31 kammen, steek 16 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,89

Het oude vijzelwiel (deels vergaan) en de oude vijzelbalk liggen los opgesteld op het molenterrein.

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 577 buiten 2023 2023 buiten aanw. 24,76
Vaags ✉︎ 88 binnen 2003 2003 binnen aanw. 24,88
Burger ✉︎ g.n. buiten 1971 1971 buiten 2023 24,67
Burger ✉︎ g.n. binnen 1971 1971 binnen 2002 24,60
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Sterkman & Zn, wed. A. ✉︎ 382 1866 1866? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig
bestemming

Vh. Bemalen van het waterschap de Schermer (2e trap), thans buiten bedrijf; woning

omwentelingen
eigendomshistorie

De Schermer Molens Stichting is eigenaar sinds 1-01-2014, daarvoor was  dat de Stichting Schermer Molens sinds 1964, daarvoor vanaf de bouw het Waterschap de Schermeer.

geschiedenis

Ondermolen K is een eind 1633, begin 1634 gebouwde achtkante binnenkruier. Aanvankelijk diende deze als middenmolen voor de toen droog te malen Schermeer. In 1636 werd deze molen in zijn geheel enige honderden meters verplaatst om zijn definitieve plaats en bestemming te krijgen als ondermolen.
Mogelijk zijn vanwege de verplaatsing op de kapzolder acht schuine gordingen (zeg maar: halve veldkruisen) aangebracht. Deze constructie moet al zeer oud zijn, maar is in geen andere nog bestaande Schermermolen meer aanwezig. Het idee overheerst dat deze tijdelijk bedoeld waren maar nooit meer zijn weggehaald.

De molen is in 1876 vervijzeld en in 1929 buiten bedrijf gekomen. Niet lang daarna is de aanvoertocht achter de molen vergraven vanwege het inmiddels gebouwde nieuwe gemaal en op een ca. 1,5 m. lager peil, het polderpeil, gebracht. Sindsdien staat de achterwaterloop van de molen droog. Door de peilverlaging van -4,70 naar -5,00 NAP in 1991 werd de situatie nog ongunstiger.

In 1949 werd een sloopvergunning verleend; hiervan is echter geen gebruik gemaakt. De molen verkeerde op dat moment in slechte staat: zo was het rietdek van de romp deels verdwenen. In latere jaren is dat in opdracht van het waterschap hersteld.

In de jaren '70 van de 20ste eeuw werd de molen, onder invloed van het opkomende vrijwillig molenaarschap, draaivaardig gemaakt en zorgden de opeenvolgende bewoners dat er regelmatig werd gedraaid.

Jaren later volgde er meer: in 1995 werden voor- en achterwaterloop vernieuwd, in 1996 de penanten en veldmuren. Hierna is de molenaarswoning (in de stijl van ná de vervijzeling), compleet met spilkast en bedsteden, gereconstrueerd.

In het voorjaar van 2002 werd bekend dat een subsidie is toegewezen door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en het VSB-fonds, bestemd voor het restaureren van alle elf molens van de Schermer.
Voor Ondermolen K betekende dat: een nieuwe houten vijzel, vijzelwiel, wachtdeur en kroosbrug, keukenvloer opgehoogd voor het herbergen van de vijzel, nieuwe binnenroede, nieuwe riet op romp en kap, windpeluw, voorkeuvelens en voorwolf vervangen en het bestaande schijfloop op zijn plaats brengen.

Doordat de achterwaterloop (op binnenboezemniveau) al in 1929 is vergraven tot aanvoertocht voor het gemaal en daarmee het niveau van de poldersloten kreeg, heeft de molen geen aanvoer van water meer. Een oplossing lijkt echter niet in beeld (en is ook zonder kunstgrepen niet goed meer te realiseren). 

In de loop van 2022 bleek de ruim 50 jaar oude buitenroede aan vervanging toe. In april 2023 arriveerde de nieuwe roede bij de molenmaker; in oktober werd gestart met het kaalzetten van de afkomende roede. 24 oktober werd 's morgens de oude buitenroede gestreken en meteen daarna de nieuwe gestoken.

 

aanvullingen

toelichting naam

De molen werd, ter onderscheiding van de (talrijke) buurmolens, aangeduid met een letter.

foto's

foto's