Molen Zeldenrust, Westerwijtwerd

Westerwijtwerd, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Zeldenrust
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen, pelmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Dorpsweg 16
9993 TK Westerwijtwerd
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Zeldenrust via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00443
oude dbnr.
B381
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 00443 Zeldenrust (Westerwijtwerd)
Wouter Bakker (28-9-2021)
Zeldenrust heeft vandaag voor het eerst sinds ruim een jaar gedraaid.

locatie

plaats
Westerwijtwerd
plaatsaanduiding
gemeente
Eemsdelta, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Middelstum, sectie C, nr. 1182
geo positie
X: 238778, Y: 594740
N: 53.33265, O: 6.64503
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Dorpsweg 16
9993 TK Westerwijtwerd
molenaar
Wolter Goossens
telefoon
0595-552682
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
op afspraak
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met dakleer, op gepleisterde en gewitte stenen voet en tussenstuk
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel maalstenen; twee koppel pelstenen met alle toebehoren; kammenluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met de opschriften '18 Zelden rust 45'

Opvallende kroonlijst met rood-witte strepen aan de bovenzijde van de romp.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk; kruilier
vlucht
19,80 / 20,00 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 57 kammen
Bovenbonkelaar 31 staven
Kammenluitafel 25 kammen
Luiaswiel 18 kammen
Spoorwiel 87 kammen
Steenschijf 22 staven
Pelschijven 19 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 7,27 (maalwerk); 1 : 8,41 (pelwerk)

hoogte
van de stelling: 5,17 m.
wiekvorm
Binnenroede Oud-Hollands; buitenroede systeem Van Bussel met zelfzwichting
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Groot Wesseldijk ✉︎ 51 buiten 1994 2003 buiten aanw. 20,00
Groot Wesseldijk ✉︎ 66 binnen 2003 2003 binnen aanw. 19,80
Bremer ✉︎ ? buiten 1968 1968 buiten 2003 20,00
Pot ✉︎ ? binnen ? binnen 2001 20,00
wiekverbeteringen

Zeer lang geleden had deze molen op de binnenroede, toen het wiekenkruis nog geheel van hout was, al zelfzwichting. Vermoedelijk is dit, nadat op een - onbekend moment -  een gietijzeren bovenas werd gestoken, zo gebleven. Pas in 1950 is ook de (houten?) buitenroede voorzien van zelfzwichting.
Later zijn de roeden voorzien van het systeem Van Bussel, zij het niet steeds tegelijk.
Pas later blijkt de molen op beide roeden voorzien van het systeem Van Bussel met zelfzwichting, de buitenroede bovendien met neusremkleppen.
Na nieuw herstel bleef de buitenroede voorzien van stroomlijnneuzen en zelfzwichting, de binnenroede werd weer gereduceerd tot Oud-Hollands met zeilen. Dat is na het nieuwe herstel na de aardbevingsschade zo gebleven.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 1433, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 1433 1894 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

molenmaker
J.F. Ritsema, Westerwijtwerd (1845)
omwentelingen
eigendomshistorie

Stichting Het Groninger Landschap is eigenaar sinds 1-1-2007

geschiedenis

De huidige molen werd in 1845 voor en door Jan Fridus Ritsema, als opvolger van een in 1841 gebouwde molen, die afbrandde op 22/23 april 1844.

De molen was vervolgens van 1856 tot 2000 eigendom van de familie Hazekamp, met een korte onderbreking rond 1980, toen J.J. Bos eigenaar was; molenaar Hazekamp heeft de molen echter snel teruggekocht.
In 1939 had Tinus Hazekamp voor ƒ 120,-- een ijzeren roede, afkomstig uit een poldermolen te Roderwolde (Drenthe) aangekocht. Vlak na de oorlog werd nog een houten roede aangeschaft voor ƒ 275,--.

In de loop van de jaren '80 ging de toestand van de molen achteruit. Ondanks zeer veel investeringen van oud-molenaar Hazekamp (met onder meer een voor eigen rekening vervaardigde nieuwe stelling) heeft het lang geduurd, voor deze molen, bekend om zijn origineel bewaarde pelwerk, weer maalvaardig was.

Op 13 september 2003 werd de molen geheel gerestaureerd weer in gebruik genomen.
Helaas bleef de zelfzwichting slechts op één roede behouden.

In oktober 2014 moest de molen worden stilgezet vanwege verzakkingen. Oorzaak daarvan was de aardgaswinning (die ook elders in de provincie Groningen voor aardbevingen en veel gevolgschade zorgde). De onderbouw vertoonde grote scheuren en de stabiliteit kwam in gevaar. Er moest flink geïnvesteerd worden om deze molen te kunnen behouden. In eerste instantie heeft men de molen alleen geconsolideerd.

In de nazomer van 2020 is begonnen met herstelwerkzaamheden. Om te beginnen zijn beide roeden kaalgezet. Op 30 september heeft men vervolgens die roeden gestreken.
Vervolgens kon de fundering van de molen grondig worden herzien.
In augustus 2021 is de stelling geheel vervangen, niet lang daarna heeft men de roeden weer gestoken en opgehekt. Op 28 september draaide de molen voor het eerst in tijden weer.
Begin 2022 zijn enkele balken in de molen nog voorzien van sleutelstukken, heeft men het koppel maalstenen maalvaardig gemaakt en het gehele gaandewerk opnieuw gesteld.

 

aanvullingen

unieke eigenschap

Een zeer goed bewaard gebleven Groninger pelmolen zónder elevatoren.

literatuur

Roel Helmers, ‘Van haver tot gort’ (Bedum 1989). (N.B. Dit boekwerk bevat een reeks ronduit briljante en originele tekeningen van deze molen, maar helaas is de tekst niet foutloos).
Ed van Gerven, 'Westerwijtwerd kan niet zonder Zeldenrust', in: Molens 71 (2003), pp. 4 - 7.

trivia

Tot de restauratie van 2002 bestonden de stellingdelen uit tot planken gezaagde delen van houten roeden. Overal waren er gaten voor heklatten zichtbaar. Een voorbeeld van ouderwetse zuinigheid!

foto's

foto's