Molen De Eendracht, Sebaldeburen

Sebaldeburen, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
De Eendracht
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Sebaldebuurster Molenpolder, thans op vrijwillige basis

adres
Provincialeweg 7
9862 PA Sebaldeburen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Eendracht via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
04450
oude dbnr.
B360
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 04450 De Eendracht (Sebaldeburen)
Martijn Scholtens (10-12-2021)

locatie

plaats
Sebaldeburen
plaatsaanduiding
gemeente
Westerkwartier, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Grootegast, sectie C, nr. 145
geo positie
X: 215559, Y: 582590
N: 53.22648, O: 6.29400
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot maar wordt verminderd door beplantingen

contact en bezoek

bezoek/postadres
Provincialeweg 7
9862 PA Sebaldeburen
molenaar
Henk Berends
telefoon
0594-612700
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
zaterdag vanaf 9 uur tot 18 uur; zondag vanaf 12 uur tot 18 uur
toegangsprijzen
gratis
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen
uitermate geschikt voor educatie over waterbeheer, pompen en gemalen
bijzonderheden
poldermolen met 2 vijzels, waarvan 1 ook door hydrauliek aangedreven kan worden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met riet
inrichting

Twee vijzels, een houten en een stalen exemplaar

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met in blauwe cijfers en letters de opschriften 'De Een dracht' en '18 87'

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk; kruilier met rondgaande ketting
vlucht
20,50 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok
overbrenging

Zie 'Aanvullingen'

hoogte
wiekvorm
Systeem van Bussel met zelfzwichting op beide roeden; buitenroede bovendien met neusremkleppen
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Bremer/Dunning ✉︎ 278 binnen 1997 1997 binnen aanw. 20,64
Bremer ✉︎ 220 buiten 1981 1981 buiten aanw. 20,50
Schuitema ✉︎ g.n. binnen 1965 1965 binnen 1997 20,50
Pot ✉︎ 2321 buiten 1915 1915? buiten 1982 20,65
Pot ✉︎ 2096 binnen 1908 1908? binnen 1965 20,51
wiekverbeteringen

Sinds 1903 heeft deze molen op beide roeden zelfzwichting.
Bij het vervangen van de buitenroede (1981) werd de zelfzwichting aangevuld met het systeem Van Bussel met neusremkleppen. Bij het vervangen van de binnenroede (1997) werd ook het systeem Van Bussel aangebracht, hier evenwel zónder neusremkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ✉︎ ? ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Sebaldebuurster Molenpolder, thans op vrijwillige basis

molenmaker
J. Klippus, Bedum, bestek en toezicht (1887); J. Lubsen, molenmakerswerk
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting Groninger Poldermolens is eigenaar sinds 1-01-2016, daarvoor was dat de Molenstichting Westerkwartier.

geschiedenis

De poldermolen De Eendracht is gebouwd in 1887 en staat op de fundamenten van een, in dat jaar door blikseminslag afgebrande molen. Deze molen dateerde van 1801, het jaar waarin de Sebaldebuurster Molenpolder werd opgericht. De oprichting van de polder geschiedde onder leiding van ds. Nicolaus Westendorp, destijds Hervormd predikant te Sebaldeburen. Door zijn toedoen werd in 1807 de huidige Hervormde kerk in Sebaldeburen in gebruik genomen.

 

Nieuw gemaal
Door de bouw van een nieuw gemaal aan de Woldweg ter hoogte van De Oude Gaarkeuken heeft de molen thans de functie van reservebemalingswerktuig. Bij storingen aan het nieuwe gemaal en bij veel neerslag kan de molen worden ingezet om het overtollige water weer weg te werken. Tot 1895 heeft de molen één schroef gehad. In 1926 heeft men de tweede schroef voorzien van elektrische aandrijving om bij windstilte de polder toch te kunnen bemalen.

 

Ruilverkaveling
De Sebaldebuurster Molenpolder was tot 1960 ongeveer 438 ha. groot. De polder wordt begrenst door het Grootegasterdiep, de Westzandumerweg, het Wolddiep en De Zandbalk. Door ruilverkaveling in de jaren 50 wordt de omvang van de polder verkleind tot ca. 400 ha. Stukken grond in De Banten en ten zuiden van de Zandbalk werden bij de Zuidpolder gevoegd.

 

Restauraties
In 1956 wordt de molen voor het eerst gerestaureerd. De molen viel onder de, inmiddels allang afgeschafte, Wet BWO en kon hierdoor aanspraak maken op extra overheidssubsidies. (BWO = Wet Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd). Reparaties voor die tijd waren altijd volledig voor rekening van de ingelanden.

 

Een nieuw rietdek werd in 1995 aangebracht op het achtkant, terwijl twee jaar daarna de kap van de molen onderhanden werd genomen. Daarbij werd ook het gevlucht opgeknapt. Alle kleppen van de zelfzwichting zijn thans van wit gecoat aluminium gemaakt. Verder is al het buitenijzerwerk verzinkt en zijn de bouten en moeren van RVS.Het gebruik van deze materialen vergt minder onderhoud.

 

Stilstand
In 1970 vertrok de laatste beroepsmolenaar. De aandrijving van de ijzeren vijzel werd geautomatiseerd en de molenaarswoning verkocht. De molen stond vervolgens vijf jaar stil. Sinds maart 1975 wordt er op vrijwillige basis gemalen door molenaar Henk Berends.

 

Belangrijke jaartallen
1801 Oprichting Sebaldebuurster Molenpolder, bouw molen en molenaarswoning
1816 nieuwe houten molenroede
1817 nieuwe eikenhouten molen-as
1820 nieuwe houten schroef
1824 molen opnieuw met riet gedekt, 2 nieuwe molenroeden
1834 1 nieuwe molenroede
1836 molen komt in de brandverzekering
1837 nieuwe windpeluw en eikenhouten molen-as
1841 nieuwe schroef met schroefbak
1868 nieuwe houten molenas
1880 aanbrengen van een gietijzeren molen-as
1887 molen brandt af door blikseminslag
1888 ingebruikneming nieuwe molen
1895 plaatsing van een tweede schroef
1903 molen krijgt zelfzwichting
1908 de houten binnenroede wordt vervangen door een ijzeren roede
1914 de houten buitenroede wordt vervangen door een ijzeren roede (fabr. Pot, Kinderdijk)
1926 een schroef wordt geëlektrificeerd, er wordt een nieuw molenhuis gebouwd
1954 aanbrengen rondgaande kruiketting
1959 door ruilverkaveling wordt de polder verkleind van 509 HA tot 433 HA.
1965 nieuwe binnenroede, bliksemafleider
1970 verkoop molenaarswoning, plaatsing ijzeren schroef, automatisering
1977 storm slaat één van de enden vrijwel kaal
1980 Voormalige molenaarswoning brandt af
1981 nieuwe buitenroede met hierop stroomlijnneuzen (fabr. Bremer, Adorp; derde restauratie)
1983 nieuwe houten schroef
1985 nieuwe zolders
1986 molen tegen houtworm behandeld
1990 elektrisch aangedreven schroef wordt buiten werking gesteld
1992 buiten ijzerwerk wordt vernieuwd en krijgt anticorrosie behandeling
1995 achtkant van nieuw riet voorzien door fa. Kleinjan & vd. Vegt
1997 de kap van de molen wordt gerestaureerd en er wordt een nieuwe binnenroede gestoken. Alle kleppen worden vervangen door aluminiumkleppen.

 

Door de bouw van een nieuw gemaal in 1990 werd deze functie overbodig. Na een lange voorbereidingstijd is in 2006 de elektrisch aangedreven schroef weer in oorspronkelijke toestand gebracht, dus is de windaandrijving weer gerestaureerd door het aanbrengen van een maalspil en bijhorende wielen. Tevens werd de vijzelgoot vernieuwd en het vulpunt verlaagd. Hierdoor kan de molen sinds 2006 weer met twee schroeven op windkracht malen.

 

aanvullingen

wetenswaardigheden

De buitengewoon zware bovenas is over vrijwel de volle lengte cylindrisch van vorm, alleen ter plaatse van het bovenwiel vierkant (zodat vulstukken niet nodig zijn). Vermoedelijk is het een opgegoten gebroken as. Een fabrikaat is niet te vinden.

De molen heeft 2 zolders en een tussenzoldertje. Door de aanwezigheid van 2 vijzels bevindt zich op de eerste zolder het spoorwiel en het schijfwiel.

Werktuigen
De molen heeft 2 schroeven, waarvan :- 1 houten (fabr. molenmakerij Dunning te Adorp, 1983). Deze vijzel heeft 3 schroefgangen, gemaakt van amerikaans grenen, die in een as van bilingahout genageld zijn. De diameter van deze vijzel is 1.40 m. De waterverplaatsing is maximaal 50 m3 per minuut.- 1 ijzeren, (fabr. Spaans te Hoofddorp, 1970). Deze vijzel heeft 2 schroefgangen en een diameter van 1.20 m. De waterverplaatsing bedraagt ongeveer 25 m3 per minuut.

De overbreng verhouding is als volgt:

aantal kammen   aantal kammen   versnelling
bovenwiel 59 bovenbonkelaar 29 2,035
spoorwiel 56 schijfwiel 45 1,244
onderbonkelaar 46 waterwiel 41 1,122

De totale versnelling van de schroef ten opzicht van de bovenas bedraagt 1:3,1. Dit betekent dat de schroef ruim 3 keer rond geweest is als de wieken 1 keer rond zijn gegaan.

Nabij "De Eendracht" heeft Henk Berends een getrouwe kopie gebouwd van deze molen op schaal 1 : 3

literatuur

Henk Berends, 'Poldermolen "De Eéndracht", anno 1887. Sebaldebuurster Molenpolder, opgericht in 1801' (Sebaldeburen 1986).
Henk Berends, 'Poldermolen De Eendracht Sebaldeburen' (Sebaldeburen 2013).
Henk Berends, 'Een bijzondere schroefaandrijving in poldermolen De Eendracht', in: Molenwereld 171 (2013) 237 - 241.

foto's

foto's