Molen De Vier Winden, Pieterburen

Pieterburen, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
De Vier Winden
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
In herstel
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Hoofdstraat 150
9968 AH Pieterburen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Vier Winden via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00492
oude dbnr.
B359
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 00492 De Vier Winden (Pieterburen)

Martin E. van Doornik (29-01-2024)
De oude roeden worden verwijderd en nieuwe gestoken. 

locatie

plaats
Pieterburen
plaatsaanduiding
gemeente
Het Hogeland, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Eenrum, sectie F, nr. 733
geo positie
X: 226386, Y: 602000
N: 53.39968, O: 6.46062
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
De molen is zeer bepalend voor het dorpsgezicht van Pieterburen

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hoofdstraat 150
9968 AH Pieterburen
molenaar
Derk Jan Tinga / Catrienus Rouwé
telefoon
0595-441389 (molenaar)
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
ja
op afspraak
ja
openingstijden

Tijdelijk niet te bezichtigen (zie 'Aanvullingen')
Normaliter zondag in oneven weken 10.00 - 17.00 uur; 's winters 10.00 - 16.00 uur, als de vlag is uitgestoken of op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

volgens afspraak voor info mailen naar tinga.design@xs4all.nl

bijzonderheden

In deze koren- en pelmolen is nog veel van de authentieke inrichting bewaard gebleven. Ook wordt op deze molen de opleiding tot vrijwillig molenaar verzorgd. De molenaars leiden u graag rond om u uitleg te geven over de werking van deze molen en over de geschiedenis van de molens. Dat gebeurt in het Nederlands, maar kan desgewenst ook in het in het Engels, Frans, Duits en in het Gronings. Voor de kinderen is er een kleine elektrisch aangedreven molen, waarmee ze zelf onder begeleiding meel kunnen malen.

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt zwartgeverfd dakleer, op stenen onderbouw (waarvan de W en NW-velden gepleisterd zijn)
kap
Gedekt met gepotdekselde planken bekleed met EPDM. De spruitluiken zijn bij de restauratie van 2007 verwijderd.
inrichting

Eén koppel maalstenen; twee pelstenen; zeef; twee kammenluiwerken; grote en kleine elevator; koekenbreker; buil.

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met de opschriften "DE VIER WINDEN" en daaronder "18" "46".

Boven de NO-ingang één met het opschrift 'De vier Winden'.

Boven de ZW-ingang een sluitsteen in de toog boven de deur met de tekst: 'BK 72' (betekenis niet bekend). N.B. Omstreeks 1952 stond hier een ander opschrift, met onder meer de afkorting 'No. 67' en 'B 56'.

Daarboven een grotere steen met de volgende (moraliserende) tekst:
"Hier maalt men 't Graan tot stof
Hier pelt men bast van 't gerstgraan af
O, mensch! Wilt hier uit leeren
Dat gij ook eens tot stof zult wederkeeren!
Herbouwd 1846"
N.B. In 1965 stonden hieronder nog de initialen 'L.S.' en 'K.W.'
'L.S.' stond waarschijnlijk voor oud-eigenaar L. Steenhuis.

De deur van de ZW-ingang heeft een zeer fraai slot, vervaardigd door wijlen Anne Doornbosch.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Voeghoutenkruiwerk; kruilier met kabel en stellinghaak
vlucht
21,00 m.
vang
Hoepelvang (metaal). Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen
Bovenbonkelaar 33 kammen
Kammenluitafel 35 kammen
Beide luiaswielen 24 kammen
Spoorwiel 97 kammen
Pelschijven 20 staven
Steenschijf 27 staven
Overbrengingsverhoudingen 1 : 6,86 (maalwerk) en 1 : 9,26 (pelwerk)

hoogte
van de stelling: 6,00 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 325, Bremer/Nieman
Bremer/Nieman
✉︎ 325 binnen 2023 2024 binnen aanw. 21,00
media-bestand
Roede 326, Bremer/Nieman
Bremer/Nieman
✉︎ 326 buiten 2023 2024 buiten aanw. 21,00
media-bestand
Roede 197, Bremer
Bremer
✉︎ 197 buiten 1973 1973 buiten 2024 21,00
media-bestand
Roede 196, Bremer
Bremer
✉︎ 196 binnen 1973 1973 binnen 2024 21,00
Pot ✉︎ ? binnen ? 1934 binnen 1971? 21,00
Pot ✉︎ ? buiten ? 1934 buiten 1971? 21,00
wiekverbeteringen

In 1929 had deze molen zelfzwichting (met Oud-Hollandse voorzomen) op de binnenroede; de buitenroede had zeilen.
In 1934, nadat beide roeden waren vervangen, is deze molen voorzien van het systeem Dekker; de binnenroede met zelfzwichting, de buitenroede met zeilen.
Later, vermoedelijk 1952, kreeg ook de buitenroede zelfzwichting en de binnenroede bovendien dwarskleppen.
In 1973, toen nieuwe gelaste roeden werden gestoken, is weer Oud-Hollandse ophekking (met zeilen) aangebracht. In 2024, toen de roeden uit 1973 vervangen werden, zijn het opnieuw zeilroeden geworden. 

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ ? ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
In herstel
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

omwentelingen
eigendomshistorie

Van 1986 tot 2007 was de molen eigendom van de Stichting De Groninger Molen. Per 1-01-2007 nam de Stichting Het Groninger Landschap hem over.

geschiedenis

Reeds vóór 1628 stond hier een standerdmolen, kenmerkend voor het profiel van Pieterburen. Omstreeks 1826 werd die molen vervangen door een rietgedekte achtkante stellingmolen.
Op 22 maart 1846 brandde die molen volledig af, waarop de huidige koren- en pelmolen nog datzelfde jaar werd gebouwd in opdracht van H.W. van der Molen. De huidige molen staat op de berg van de vroegere standerdmolen, ca. 1,25 meter.

In 1934 brak één van de roeden; ook de andere was niet zo best meer. Molenmaker Bremer stak twee andere, tweedehands, roeden en voorzag die meteen van het systeem Dekker.

Mulder L. Steenhuis verkocht de molen in 1961 aan Vos te Eenrum, die de molen in 1967 overdeed aan de gemeente Eenrum. In de jaren 1971/73 onderging de molen een restauratie, waarbij onder meer beide roeden werden vervangen en weer gekozen werd voor Oud-Hollandse ophekking.

In januari 2008 werden de roeden kaalgezet als start van een forse opknapbeurt. In februari werd de kap grotendeels afgebroken; dit moest ter plekke worden gedaan: vanwege de slechte staat van de voeghouten kon de kap niet in één keer worden opgepakt en op de grond gezet. In november 2008 was de molen weer maalvaardig.

Deze molen is in de loop van 2022, zoals meerdere molens is overkomen, stilgezet nadat problemen met de roeden waren ontdekt. Die roeden, op dat moment bijna 50 jaar oud, waren aan vervanging toe.
Op de zaterdag van de Open Monumentendagen (9 september 2023) heeft men bij wijze van demonstratie beide roeden kaalgezet. Uiteraard in afwachting van vervanging.

Eind januari 2024 leverde men de nieuwe roeden aan en die werden, nadat de oude waren gestreken, op 29 januari gestoken. 

Het luiwerk in deze molen is bijzonder: het is dubbel uitgevoerd, het eerste om de zakken gewoon door de luiluiken (noordoost) te luien, het tweede om de zakken op de zakkenbok bij het koppel maalstenen (zuidwest) te plaatsen, daar het zich diametraal tegenover de luiluiken bevindt. Waarom de maalstenen niet gewoon naast de luiluiken staan, of de luiluiken naast de maalstenen, is onbekend.

foto's

foto's